آناهیتا در آبان یشت چنین معرفی شده است:
او گردونه سوار، لگام بر دست، می رود. روان در جست و جوی ناموری. او با چهار اسب بزرگ و سپید یکرنگ و یک نژاد بر دشمنی همه ی دشمنان- دیوان و مردمان و ... جادوان و پریان و کوی ها و کرپن ها ی ستمکار چیره شود. او را اهورامزدا در آریاویچ در کرانه ی رود ونگوهی دایتا می ستاید و از او می خواهد تا این کامیابی را فراهم آورد. تا زرتشت هماره دینی بیاندیشد، دینی سخن گوید و دینی رفتار کند. اناهیتا به سان دوشیزه ای زیبا بسیار نیرومند، خوش اندام، کمر به میان بسته، راست بالا، آزاده نژاد و بزرگوار، تا مچ پا کفش درخشان پوشیده، استوار با بند های زرین، جامه ی زرین گرانبهای پرچینی در بر دارد، برسم به دست با گوشواره های چهار آویخته به گوش و با گردنبندی بسته به گردن نازنین، بالای سر او تاجی آراسته به صد ستاره، تاج زرین هشت گوش گردونه مانندی با زیور نوار، تاج زیبای خوش هنجاری با چنبری بر آمده در جلو نمایان می شود. با جامه ای از پوست سیصد بَبَر که هر یک چهار بچه زاییده اند.
خاستگاه زندگی و باروری را در هیاتی مادینه دیدن در بسیاری از ادیان طبیعی است. ایزد بانوی اردوی سورا آناهیتا، آب های توانمند بی آلایش، خاستگاه همه ی باروری ها، پالاینده ی نطفه ی نر ها، تطهیر کننده ی رحم مادینگان و جاری سازنده ی شیر در پستان همه ی مادران است. آناهیتا در ماورای اسمانی خویش سرچشمه ی دریای کیانی است و بالا بلند، توانمند، رخشان، زیبا، پاک و آزاده توصیف می شود.انتساب چنین صفت هایی به آناهیتا گویای ان است که از دیرباز چنین از آرایه هایی در تندیس های مورد نیایش وی کاربرد داشته و بی تردید از زمان اردشیر دوم این تندیس ها بخشی از کیش ناهید را تشکیل می داد.
اردوی سورا آناهیتا ایزد بانوی آب ها، باران، فراوانی ، برکت، باروری، زناشویی، عشق، مادری، زایش و پیروزی و نماد کمال زن ایرانی است. اردوی سورا در آبان یشت رودی است که مدام به دریای فراخکرت می ریزد و از آن هزار رود و دریا منشعب می شود و در کنار هر یک از این رودها کاخی هزار ستون با هزار دریچه ی درخشان ماوای آناهیتاست؛ و ناهید زنی جوان، خوش اندام، زیبا و بالا بلند است که او را گردونه ای اسب مانند که چهار اسب یکرنگ و بی همتا آن را می کشند و ناقلان آن یعنی اسب ها همانا باد، ابر، باران و ژاله اند (هینلز ، 1383: 79 تا 82).
آناهیتا جایگاه مهمی در آیین های ایران باستان به خود اختصاص می دهد و قدمت ستایش او به دوره های بسیار پیشین و حتی به زمان پیش از زرتشت می رسد.این ایزد بانو با صفات نیرومندی، زیبایی و خردمندی به صورت الهه ی عشق و باروری نیز در می آید، زیرا چشمه ی حیات از وجود او می جوشد و بدین گونه مادر خدا نیز می شود. او در بلند ترین طبقه ی آسمان جای گزیده است و بر کرانه ی هر دریاچه ای خانه آراسته با صد پنجره درخشان و هزار صیقل خوشتراش دارد (آموزگار، 1380: 21 و 22). مجسمه و نقش های بسیاری از این ایزد بانو بر جای مانده است که حکایت از پرستش او در معابد دارد. آناهیتا در آیین مزدایی یکی از پایگاه های والای اجتماعی آیین را کسب کرده بود و در کنار مهر پرستیده می شد (اسماعیل پور ، 1382: 182).
با آنکه ایزدان بی شمار اند اما برخی از آنها بر برخی دیگر برتری دارند و این ایزدان باشندگانی هستند که روز خاصی از ماه در گاهشماری زرتشتی به آنها اختصاص می یابد و آناهیتا جزء این هاست (هینلز ، 1386: 140). آناهیتا در ایزدکده ی ایران، دوست داشتنی ترین ایزد بانوی آیین زرتشت است. آناهیتا و مهر هر کدام سه خویشکاری دارند اما نمی توانند با هم ازدواج کنند چون در تفکر ایرانی، ازدواج ایزدان با همدیگر وجود ندارد. اهورامزدا در یشت ها به مهر می گوید تو را شبیه خود آفریدم؛ و این یعنی اینکه تو حق ایزد یکتا شدن را نداری. این سِـمَـت از آن اهومزدا است. در اوستای جدید ایزدان پیشرفته اند با همدیگر ازدواج نمی کنند. در برداشته زرتشتی که دینی پیشرفته است، دیگر ازدواج خدایان که متعلق به مرحله ی ابتدایی ادیان است، تکرار نمی شود (بهار، 1386: 427 و 426).
- ۹۸/۰۶/۲۱