عناصر ویژه معماری دوره تیموری:
1)مناره ها: بلند و بصورت متقارن و متقارب ( کنار هم) و با ارتفاع بلند و یا به صورت برج هایی در گوشه های بنا ظاهر می شوند. مانند: مسجد جامع کبیر یزد، مسجد گوهرشاد، مسجد مظفریه تبریز و مسجد امام مشهد.
2) بادگیر: یکی از وجوه معماری خانگی در نواحی گرم ایران است. هر بادگیری شامل یک برج تهویه بر فراز بام بویژه در یزد، اصفهان، کرمان، کاشان و نائین متداول است. مانند: مسجد امیر چخماق، مسجد سرریگ، مساجد فیروزآباد، خانه آقا در کاشان و مدرسه خرگرد در خراسان.
3) پله یا پلکان: دارای کارکرد سودمند خدماتی است که هرگز از نظر ظاهر و اهمیت اثر معماری محسوب نمی شود. پلکان مفید شامل پله های مارپیچ داخل مناره ها و آنهایی است که به بام و فضای داخلی بین گنبدهای دوپوش منتهی می شود. پله ای مفید در مدارس و آرامگاه ها وسیله ی ارتباط به طبقه دوم است.
4) سردابه: بسیاری از آرامگاه های تیموری اتاق های تدفینی زیرزمینی در زیر طبقه همکف دارند. مثل: آرامگاه شاه زنده در سمرقند، مقبره خواجه احمد شاه زنده که اولین سردابه هاست. این سردابه ها برای دفن اموات در داخل قبر یا با رویه صندوق چوبی به شکل هشت ضلعی هم ساخته شده و یا به شکل صلیبی مثل برج علاءالدوله در ورامین، آرامگاه گوهرشاد در مشهد و مقبره ابوسعید در غزنه.
5) اتاق هایی با کاربرد مخصوص: محراب تنها عنصر معماری تیموری است که در آن فضا کاربردی منحصر به فرد دارد. بعضی از اتاق ها به واسطه اندازه کوچکشان چله خانه گفته می شوند ( برای تفکرات مذهبی) تالارهای بزرگی که محراب ندارند و تالار وعظ هستند اطاق های اجرای مراسم بنام جماعت خانه شهرت دارند.
6) درگاه ورودی: (پیش طاق) ایوانی است که به صورت محل ورود به حیاط مورد استفاده واقع می شود و غالباً از نمای عمارت پیش آمده تر و از ایوان های داخل حیاط بزرگتر و حجیم تر است.
دسته بندی بناهای معماری در کاربردهای مختلف:
1)بناهای مسکونی از جمله کاخ ها و محلات مسکونی به صورت مجموعه.
2) معماری شهری و تجاری که باتعداد قابل ملاحظه ای به صورت بازار و دکاکین و کاروانسراها هستند.
3) بناهای عام المنفعه: نظیر حمام ها که حمام شهر سبز دارای عناصر حمام سنتی اسلامی است و پل ها و ... .
4) بناهای مذهبی و خیریه: مساجد جامع بزرگ که در بعضی از آنها به دلیل سردر باشکوه برجستگی بیشتری دارد. برای نمونه مساجد با مناره های منفرد با زوج.
5) بناهای آموزشی: مدارس که غالباً دارای ایوان، سردر ورودی، حیاط و حجره و گنبد کوچک هستند و معمولاً از دو طبقه تشکیل می شوند با حیاط های مجزا برای طلاب دینی مثل مدرسه سلطان حسین باقرا.
6) بناهای آرامگاهی، خانقاه و زیارتگاه ها. ( انصاری،1385:147تا 150)
- ۹۸/۰۹/۱۳